विदेशीको ऋण तिरौं सरकार।

 संसारका विकसित मुलुकहरूमा ब्याजदर ०.५ देखि ३%को हाराहारीमा छ। ती विकसित देशहरूले हाम्रो जस्तो विकासन्मुख अथवा विकासशील राष्ट्रहरूलाई सस्तो ब्याजदरमा पैसा दिन्छन्। उनीहरूको सस्तो ब्याजदर करिब २% जस्तो पर्न आउँछ। हामीले ऋण तिर्दा डलरमा तिर्नुपर्छ। सन् १९७५ मा एक अमेरिकी डलर किन्न नेपाली आठ रुपैयाँ पर्थ्यो। आज १४० रुपैयाँले मात्र १ डलर आउँछ। अर्थात् औसतमा प्रतिवर्ष ५.९%का दरले हाम्रो मुद्रा सानो हुँदै जान्छ। वा विदेशले ० दशमलवमा दिएको ऋण पनि ५.९% पुग्न जान्छ। त्यसैले वैदेशिक ऋणहरु २% को भनिए पनि ८ देखि माथि कै लागतमा पुग्छन् । त्यसैले उनीहरूलाई आफ्नै देशमा ३ प्रतिशतमा लगानी गर्नुभन्दा हाम्रो जस्तो देशमा ल्याएर शून्य प्रतिशतमा लगानी गर्नु कता हो कता फाइदा हुन्छ ।

यो ८% ब्याजदर दिने हो भने अहिले नेपालीले सरकारलाई प्रशस्त पैसा दिन सक्छन्। आन्तरिक ऋण उठाएर सम्पूर्ण विदेशी ऋण तिर्ने यो सुवर्ण अवसर हो। नेपालीलाई तिरिएको ब्याजले यही नै मनिमल्टिप्लायरको काम गर्छ। तर विदेशीलाई बुझाएको पैसा कहिले फर्कँदैन। नेपालीहरूले लगानी गर्ने ठाउँ नपाइरहेको अवस्थामा सरकारले वैदेशिक ऋणलाई आन्तरिक ऋणमा रूपान्तरण गरोस्। 

ऐतिहासिक विनिमय दरको आधारमा अमेरिकी डलरको बराबरमा नेपाली रुपैयाँको क्षयीकरण तल हेर्नुस्।

१९७५ सालतिर: ~८ रुपैयाँ = १ डलर

१९८५: ~१२ रुपैयाँ = १ डलर

१९९०: ~१६ रुपैयाँ = १ डलर

२०००: ~६८ रुपैयाँ = १ डलर

२०१०: ~७३ रुपैयाँ = १ डलर

२०२०: ~११८ रुपैयाँ = १ डलर

२०२५: ~१४० रुपैयाँ = १ डलर

(स्रोत: नेपाल राष्ट्र बैंक, विश्व बैंक, FRED)

५० वर्षको अवधिमा रुपैयाँ डलरको तुलनामा कति अवमूल्यन भयो भनेर औसत दर निकाल्न CAGR (Compound Annual Growth Rate) सूत्र प्रयोग गरिन्छ:

शुत्र = {(अन्तिम वर्षको दर÷ सुरुवाती वर्षको दर)^(१÷वर्ष सङ्ख्या)}-१

= {(१४०÷८)^(१÷५०)}-१

= ५.९%

यहाँ,

• सुरुवाती वर्षको दर (१९७५ मा ~८ रुपैयाँ/डलर)

• अन्तिम वर्षको दर (२०२५ मा ~१४० रुपैयाँ/डलर)

• वर्ष संख्या (५० वर्ष)

विगत करिब ५० वर्षमा, नेपाली रुपैयाँ अमेरिकी डलरविरुद्ध वार्षिक औसत झण्डै ५.९% ले अवमूल्यन भएको छ।

त्यसैले, हामीलाई सहयोग गरेजस्तो गरेर विदेशीले असाध्यै राम्रो मुनाफा लगेका छन्। अब आफ्नै देशका नागरिकले लगानी गरुन्। विदेशीको ऋण तिरौँ सरकार ।